1986 январь 9 БЕШ ЧЫЛДЫҢ КИЖИЛЕРИ ШАЛЫПЧЫ СААНЧЫ
1986 январь 9
БЕШ ЧЫЛДЫҢ КИЖИЛЕРИ
ШАЛЫПЧЫ СААНЧЫ
Ажылынга кызымак, эрес-кежээ, төлептиг мөзү-шынарлыг ажыл-ишчилер кажан, каяа-даа хүндүткелдиг. Ындыг кижилерниң эки кылган чүүлдери, чаагай ажыл-херээ черле уттундурбас. Ол дугайты "Эки кылган ажыл элеп читпес алдар" деп тыва улустуң үлегер домаанда чиге сөглээн. Чогум-на чонунга хүндүткелдиг, ындыг ажыл-чыннарның бирээзинге "Найырал" совхозтуң Чаа Чаа-Хөл сүт-бараан фермазының саанчызы Чудаан Сатовна Самба хамааржыр.
Саанчының чымыштыг, берге иңинге ол 24 чыл бурунгаар аңылдап эгелээн. Ол үеде сүт-бараан фермалары амгы дег механизастаттынмаан, бүгү-ле ажылдарны хол-биле кылыр турган. Ынчалза-даа Чудаан сатовна аңыл чеңе-даа берге болза баштайгы бергедээшкиннерге ырмазырап, чиик ажыл сүрүп чоруй барбаан. Харындаа ферманың хоочун саанчыларындан ажыктыг арга-сүмени ап, кызып ажылдап турган. Ылаңгыя дуржулгалыг саанчы Очур Байлакай ооң ажылынга чаңчыгарынга улуг салдарлыг болган.
Санныг чылдар билдиртпейн эрткен. Чудаан Сатовна чылдан чылче бедик көргүзүглерни чедип ап, шалыпчы ажыл-херээ-биле чүгле районда эвес, республикада безин ады-сураа алдаржаан мурнакчы апарган. Ол ам Алдар орденниң II, III чергелериниң эдилекчизи.
Чоокта чаа Ч.С. Самбага кежээки саалда мурнунда ужурашкаш, ажыл-амыдыралында кандыг өскерлиишкиннер бооп турарын айтырарымга ол кысказы-биле мынчаар харыылаан.
- Эрткен он бирги беш чыл мээң сеткил-сагыжымга улуг балалбас истерни арттырган. Эрги турган Үрбүн сүт-бараан фермазы Чаа Чаа-Хөл суурга бода мал комплекизин тудуп доозарга ынаар көшкен. Оон бээр 4 чыл ажа берди. Баштайгы дээрезинде чаа черге чаңчыгары, дериг-херекселдер бо-ла үрели бээр.
Ам харын фермавыста байдал чүгээртээн. Үрелиишкиннерни болур чогууру-биле чайладып турар. Эрткен чылдан эгелээш инектерни электрилиг саалда-биле саап эгелээн. Баштайгы дээрезинде электри-биле саарынга 4 кижини өөреткен. Ооң соонда өөренип алган эштеривис Татьяна Наваштай, Любовь Шөмбүл, Бичии-Уруг Драпаан, Анастасия Кенден олар арткан саанчыларны өөредир аргалыг болган.
Эгезинде электрилиг саалда-биле инектерни саарга чаңчыкпаан болгаш тепкиленир, этпейн даа баар турду. Ам саанчы бүрүзү-ле 3 аппараттыг. Саап ап турар сүдүвүс-даа элээн арбыдаан.
Фермада шупту 12 саанчы бар. Оларның 5-и беш чыл планын оранчок эрте күүсеткен. Беш чылдың база доозукчу чылдың планныг даалгаларын күүседиринге коммунистерниң киирген үлүг-хуузу база улуг. Ылаңгыя бодумнуң өөредип, арга-сүмем берип чорааным саанчылар Любовь Шөмбул, Елена Норжуң, Галина Бүрүңней олар дагдыныкчызы менден-даа бедик көргүзүглерни чедип ап турары өөрүнчүг.
Бодумда быжыглаан 24 инектиг мен. Оларның чүгле 12-зин саар. Хунде сагган сүдүм 90-95 литрден черле кудулап көрбээн. Бодумнуң бо чедип ап турар бедик көргүзүглерим анаа-ла чедип алдынмаан. Бо дээрге кызымак күш-ажылдың үре -түңнели-дир. Ынчангаш партия, чазаавыс мээң ажыл херээмни бедии-биле үнелеп Алдар ордениниң II чергезин чоокта чаа тывыскан. Бөдүүн саанчы кижини мени мындыг алдар-хавыяага чедирип, кылган ижимни үнелээрге, меңээ дыка өөрүнчүг-дүр. Ынчангаш үнүп келген чаа беш чылывыста эки көргүзүглерни чедип ап, коммунистиң бедик адын улам бедик тудар дээш, амыр-дыжын харамнанмайн кызып ажылдаар сорулгалыг мен деп, хоочун саанчы чугаазын доосту.
Даанган аңылынга кызымак, дөрт уругнуң иези Чудаан Сатовна Самба, шынап-ла ол бедик шаңналга төлептиг ишчилерниң бирээзи СЭКП райкомунуң пленум кежигүнү, совхозтуң улусчу контроль бөлүүнүң кежигүнү, бүгү талазы-биле өскелерге үлегерлиг. Ынчангаш ооң ажыл-херээнге дараазында беш чылда база чедиишкиннерни күзээр мен.
А. ОНДАР
ЧУРУУКТА: МУРНАКЧЫ СААНЧЫ Ч.С.САМБА
М.БЕЛЕКЧИНИҢ ФОТОЗУ
Материалды Чаа-Хол кожууннуң ном саңындан алган
