Счетчик обращений граждан и организаций
ПОСТУПИЛО 480 НА РАССМОТРЕНИИ 458 РЕШЕНО 22

Чаа-Хол кожууннун топ эмнелгезинден гриппке база ОРВИ-ге удур профилактиктиг хемчеглер

Последнее обновление: 12.03.2019

Чаа-Хол кожууннун топ эмнелгезинден гриппке база ОРВИ-ге удур профилактиктиг хемчеглер:

БИЧИИ УРУГЛАРНЫҢ ЧИДИГ РЕСПИРАТОРЛУГ ААРЫГЛАРЫ (ОРВИ

ЧИДИГ РЕСПИРАТОРЛУГ ВИРУСТУГ ИНФЕКЦИЯ (ОРВИ) ДЕП ЧУЛ? 
Чидиг респиратораторлуг вирустуг инфекция (ОРВИ) дээрге аарыгның ооскудукчулери (вирустар) кижиниң тыныш органнарын дамчыштыр мага-ботче кирген соонда чидии - биле эгелээр халдавырлыг аарыглар болур. Ол кире берген вирустар болгаш микробтар боттарынга таарымчалыг байдалдар тургустунуп келирге, тыныш органнарының шараланчак картынга өзуп-көвудей бээр болгаш болгаш ук органнарга ыжык аарыг тыптыр - туннелинде думчук дунуп, чодуртуп эгелээр. 
ОРВИ аарыглары тывылдырар 200 ажыг вирустар билдингир. Оларнын аарзында эң-не билдингир вирус-грипп вирузу. Ол бугу вирустар шупту хөлчок халдавырлыг, агаар дамчып бир кижиден өскезинге чыпшынар болур. Аарыг кижи чөдурген, азырган санында аксындан вирустарлыг хензиг чараа чаштанчылары хөйу-биле унер. Ол чаштанчылар бар чуулдерге өске кижи дегген санында ук вирустар холунга, хевинге "хонупатар" болгаш бир-ле эптиг уеде ол кижинин аксы-думчуун дамчыштыр мага-бодунче кире бээр. 

ААРЫГНЫҢ ИМ-ДЕМДЕКТЕРИ 
Аарыгнын им-демдектери хенертен коступ келир болгаш бир дугаарында-ла ЭЪТ ИЗИП эгелээр. Оон ангыда: 
v Баш хөлчок аарып эгелээр, 
v Карак чашталыр, 
v Эът-шыңганнар аарышкылыг апаар, 
v Боостаа аарыыр, 
v Думчук дунар, 
v Ун шедиргеленчек апаар, 
v Азыртыр, 
v Шагзырап-шылаар, 
v Чемге хөөн чидер, 
v Куску кээр, кустурар, 
Ооң соонда ургулчулелдиг, халалыг чөдул дувуредип болур. 

ААРЫГДАН КАМГАЛАНЫРЫ 
1. Арыг агаар тынар. Аарыг уруг чыдар өрээлди доктаамал агаарладып ап турар. Ажык форточкаларыг удууру дыка ажыктыг, ынчалза-даа аарыг уруг салгынга алыспас ужурлуг. Арыг агаарлыг черлерге (паркка, хем эриинге …) доктаамал солгуустеп кылаштажырга эки болур. 
2. Респираторлуг инфекциялар өөскуп турар уеде хөй чон чыылган черлерже баарын эвээжедир (кино, театр, супермаркеттер …). 
3. Амы-хуузунда аарыгдан камгаланыры-биле 0,25 % оксолиновая мазь деп эмни ажыглап болур. Ол-ла сорулга-биле, вифероновая мазь деп эмни база ажыглаар. Ук эмнер-биле думчуктуң иштин хунде кааш катап чаап ап турар. Ооң ачызында аарыгның айыылы ийи болгаш оон хөй катап чавызаар. Ылаңгыя бажыңдан унер бетинде азы аарыг кижи чанынче баар деп барганда чаап алырга суг дыка ажыктыг болур. Аарыг-биле демиселге С витаминниң ажык-дузазы улуг. Оон аңгыда ыт-кады хандызы база эм шынарларлыг. Чоннуң хөй чылдарда ажыглап келгени согуна болгаш чеснок дузазы - биле эмненир аргаларын база ажыглап болур. 
4. Бичии кижиниң хун чурумун шыңгыы кичээнгейге алыр: ооренир, дыштанырының чурумун сагыыр, эмин эрттир хөй куш ундуруп, шылаарынга чедирбес, арыг агаарга хөй уени эрттирер, уйгу хандыр удуур, уе-шаанда эки хоолулуг чемненир, эртенги сула шимчээшкиннерни доктаамал кылыр, дадыктырар; өг-буледе бир кижи аарый берген болза, бир өрээлге аңгылаарын, кадык улус-биле эмин эртир харылзааштырбазын кызыдар. 
5. Амы-хууда арыг-силиг чорукту шыңгыы сагыыр: бичии кижиниң кеткен хевин, орун-дөжээн арыг-силиг тудар, ооң өөрээлин, бугу бажыңны доктаамал аштап-арыглап, чуп агаарладып турар. 
6. Грипп биле ОРВИ аарыгларын баш бурунгаар болдурбазының эң-не дээштиг, идегелдиг аргазы-вакцинация азы тарылга кылдырары болур. Гриппке удур тарылганы чогуур уе-шаанда кылдырып алган уругларының 80-90 хуузу аарыгдан камгалаттынган болур. Тарылгадан корткан херээ чок – амгы уениң вакциналары кандыг-даа хора чок. Ынчангаш тарылганы 6 айдан өру назылыг уругларның шуптузунга кылдырып алганы дээре. Сыккырткан вакцина аарыг тывылдырбас , а мага-боттуң камгалал куштерин (иммунитедин) быжыглаар, ук вакцинада кирип турар вирустарга удур демисежир кушту тургузар болур. Вакциналарның тургузуун чыл санында грипптиң чаатыптып, улуг хора чедирип турар вирустарының аайы-биле чаартып, өскертип турар. Ынчангаш гриппке удур тарылганы чурттап турар девискээриңерде эмнелге черлеринге албан эртип, бичии уругларны айыылдыг болгаш хоралыг аарыглардан баш бурунгаар камгалап алырын кызыдыңар! 

ЭМНЕНИРИ 
Бир эвес аргажок аарый берген болза, бичии кижини дарый орунга чыттыргаш, эмчини бажыңче кыйгыртыр. 

Аарып турар уеде, ылаңгыя эъди изип турар болза, 1 таблетка "парацетамол, ибупрофен азы нурофени" эмчи келгижеге чедир, эмниң хемчээлин бичеледир бээр. Бо эмнерни кайы бирээзин ээлчештирип (солуштуруп) болур. 

Малиналыг, липа чечээнден, ары чигирлиг шайны азы ыт-кады хандызын берип болур, хой суксун, шай азы эм оъттар хандызын ижиртир. 

Ацетилсалициловая кислота (аспирин) таблетказын чаш ажы-төлге берип болбас (ол хан суугадыр, болгаш ханзырадыр шынарлыг, чаш уруг каданнаш синдром РЕЯ деп аарыгдан чок болуп болур)!!! 

Чидиг респираторлуг аарыглардан эмненирде эң-не кол чуул - мага-боттуң камгалал куштериниң (иммунитет) аарыг-биле демисежиринге дузалажыры. Аарып турар уеде доңмас, оожум дыштыг байдалга чыдар, аарыгны оске улусче таратпазы - биле бугу хемчеглерни алыр. Хөй чылыг суксун ижер, ук суксун-биле кады мага-боттан вирустар, хоралыг будумелдер уне бээр болгаш иммуннуг системаның эки ажылдаарынга дузалаар. 

Ылаңгыя фруктулар, эм оъттар хандызы, дагаа эъдинден хайындырган мун онза ажыктыг. Эът изиирин бадырар эмнерни ижип болур, ынчалза-даа оларны эмин эрттир хөйну ишпес, чуге дизе, эът изирии дээрге-ле мага-боттуң аарыг-биле демисежиринге дузалажып турар хөделиишкини болур. Ындыг-даа болза, 3 зоннуктан хөй уе дургузунда 38 градус болгаш оон-даа бедик температураларның доктаамал туруптары аарыгның нарыыдаашкыннарлыг апарганын (чидиг синусит, чидиг отит, пневмония) херечилеп болур. Бо таварылгада шыңгыы эмнээшкин негетинер апаар. 

САКТЫП АЛЫҢАР! 
* Чидиг респираторлуг аарыглар тывылдырар вирустарны антибиотиктер-биле эмнеп болбас! 
Антибиотиктер чугле бактериялар олурер болур, а "думаалаан" аарыг бурузу дээрге-ле вирус болур, ынчангаш вирустарга удур ажыглаар (противовирусные) эмнерни ажыглап болур. 
- эът изип эгелээн болза, мага-боттан артыкталып турар изигни ундуруп, температураны чавызадыры-биле, бугу аргаларны ажыглаар. Эът изии деридерге база киир тынып турар агаарын чылыдып турар аразында бадар болур. Ук сорулганы чедип алыры-биле : 
1. Хой суксун ижиртир - изигни ундурер хой дер тыптырынга суксун чугула херек; 
2. Орээл сериин болур ужурлуг (16-17 градус), ынчалза-даа кеткен хеп эмин эрттир чуга болбазы кузенчиг. 
* Боду эмненмес ! уен-даян калбаа-биле рекламалаттынып турар эмнерни кайы - хамаанчок ишпес! Оон орнунга эмчинин кээрин манап алгаш, оон бижип берген эмнерин чогуур чурум аайы-биле шын ижер. 
* Бугу ог-буленер-биле кадык-чаагай амыдыралды чорударын кызыдынар, ынчан силерге дыка хой аарыглар коргунчуг эвес апаары чугаажок.

ЧИДИГ РЕСПИРАТОРЛУГ ААРЫГЛАРГА (ОРВИ) хамаарыштыр айтырыглар тургустунуп келген таварылгада чогуур медээлерни дараазында адрестен ап болур: 
* Булун-Терек сумузунун ФАП 
* Шанчы сумузунун ФАП 
* Ак-Дуруг сумузунун ВА 
* Чаа-Хол кожуунун топчуткен эмнелгези. Чаа-Хол сумузу, Сундуй Андрея кудумчузу, бажын 13 ажылдаар шактары 8:30 - 16:42; часпар 12:00 - 13:00

Кадык болунар!