Администрация Чаа-Хольского кожууна

Амыдыралдың айтырыглары 
КУДА-ДОЙНУҢ ЧУРУМУН БАДЫЛААН 
Бо хүннерде чон аразында база интернетте социал четкилерде сайгаржып, чугаалажып турар кол айтырыг куда-дой езулалдарын эрттирер чурумунуң дугайында болган семинар-практикум база ол ышкаш аңаа чаңгыс үн-биле бадылап, хүлээп алган шиитпир болур. Тодаргайлаарга, эрге-хоойлу органнарының төлээлери, эртемденнер болгаш күүсекчи база хоойлужудулга, эрге-чагырга органнарының деткимчези-биле куда болгаш өске-даа байырлыг хемчеглерни, юбилейлерни эрттирериниң болгаш ооң башкарыкчылары тамадаларның сагыыр ужурлуг дүрүмнерин хүлээп алган. 
Эрткен пятницада Тываның үндезин культура төвүнге «Тыва кижиниң үш дою. Амгы үеде чидиг айтырыглары» деп семинар-практикум изиг байдалга эрткен. Ооң ажылынга 64 кижи киришкен. ТР-ниң (ОШАЧКИ) орук шимчээшкининге айыыл болдурбас талазы-биле күрүне инпсекциязының пропаганда талазы-биле инспектору Сайгын Бюрбю, эзирик тургаш үүлгеткен корум-чурум үрээшкиннери база аар кем-херектер талазы-биле участок төлээлериниң болгаш назы четпээннер херектериниң талазы-биле инспектор Аюш Сады, республиканың наркология диспансериниң психологу Сырга Хомушку, эмчи-профилактика төвүнүң психологу Ольга Падерина, Тываның Үндезин культура төвүнүң өөредилге-методиктиг килдизиниң специалистери, эртем ажылдакчылары Андрей Монгуш, Алена Хорбаа, Айрана Чаажытмаа олар өгленишкен аныяктарның кудазынга болгаш өске-даа байырлыг хемчеглерни эрттирер чуруму, куда үезинде демдеглеттинип турар кем-херек үүлгедиишкиннери, ооң чылдагааннарын, уржуктарын чайладыр талазы-биле илеткелдерни кылган. 
Ооң түңнелинде, сөөлгү үеде ниитилелде чидии-биле тургустунуп келген айтырыг куда-дой езулалдарын ол ышкаш өске-даа юбилейлиг хемчеглерни, байырлалдарны эрттирериниң талазы-биле чамдык айтырыгларны черле чурумчудары негеттинип келгенин бо эрткен чугула хуралдың киржикчилери чугаалашкан. 
1. Куда эрттирип турар үеде, «Марш Мендельсона» деп аялганы ажыг­лаары хоруглуг. Чүге дизе, авторнуң интеллектуал­дыг эрге-ажыын хажыдып турарының дугайында федералдыг хоой­лунуң негелдезин күүседир, чүгле тускай лицензия-чөпшээрелдиг аялга-хөгжүмнү ажыглаар апаар. Ынчангаш ооң орнунга тыва Национал оркестрниң күүселдезинде база ук коллективтиң чөпшээрели-биле «Йөрээл» деп ырның бижидилгезин ажыглаар. 
2. Өгленчип, бадыланчып турар аныяк өг-бүлениң байыралынга тыва чоннуң чараш езу-чаңчылдарын азы амгы үеде чаа авторларның чогаатканы тыва чаңчылдарны ажыглаар. Ооң бир чижээ: өгленмээн аныяк кыстың чаңгыс кылдыр өрээн чажын (өгленип, ашакка барган херээжен кижиниң чажы кылдыр) ийи, азы үш янзы өрүүрү, аныяктарның билээнден ак кадак-биле азы кызыл хендир-биле баглап, «доңнаштырары» дээр езулалды эрттирип, аныяктарга аас-кежикти йөрээген оон-даа өске хемчеглерни эрттирер. 
3. Өг-бүле байырлалдарын эрттирип тургаш, эзиртир суксуннар ижеринче, дашкалар көдүреринче найыр-дойга келген аалчыларны албадавас, арага-дары ижеринче кыйгырыгларлыг аудио бижидилгелерни, ырыларны ажыглавас. 
4. Куда үезинде солун оюн-тоглааны, чараш, амыдыралчы программалыг хемчеглерни эрттирер. 
5. Куда соонда «хап дүптээр» деп чаңчылдың багай талаларын байырлалды эрттирип бээрин дилээн оолдуң, кыстың ада-иезинге сүмелээр. 
6. Чаңгыс улуг хой ужазын чүгле келин кыстың ада-иезинге сунуп чораан үндезин тыва езу-чаңчыл дугайында тайылбырны чорудуп, ук езулалды куда үезинде ажыглаарын тамада биле куда эрттирип турар улус аразында дугуржуп алыр. 
7. Орай-кежээ эртер найыр-дойже бичии уругларны албас дугайында база дугуржуп сүмележир. Аргажок бичии уруг­лар кудага келир апарган таварылгада, оларның мурнунга арага-хымыс ижер, дашка көдүрер чорукту болдурбас. Бир болза уругларны өске өрээлге ойнадып-хөгледир. Ооң соонда, оларны чандырар харыысалгалыг бир кижини томуйлаарын база куда эрттирип турар оолдуң, кыстың ада-иелери биле тамада — башкарыкчы кижи аразында чугаалажып алыр. 
8. Куда-дой эрттирип келген башкарыкчы (тамада) кижи-биле ооң сценарийин, үн углаттырар аппаратураның, микрофоннарның арендазын болгаш киржип турар өске-даа чалаткан артистерниң ажылы дээш төлевирин найыр-дой эрттирип турар кудашкылар аразында дугуржуп алыр. 
9. Байырлыг кежээлер: куданың, дөжек-дой, юбилейниң башкарыкчызы (тамада) кижи ада-ие, өг-бүле, ажы-төл, төрээн чурт дугайында ырларны өөренип ап, бодунуң репертуарын чаартып, делгемчидер, оон аңгыда, хөй йөрээлдерни билир болур ужурлуг. 
10. Байырлал үезинде үе-шакты камнаар, ол ышкаш эки шынарлыг кылдыр куданы эрттирип алыр сорулга-биле, бир столдан азы төрел-бөлүктүң мурнундан чаңгыс кижи байыр чедирип, сөс алырының дугайында дугуржулганы чедип алыр. 
11. Куда үезинде, өгленишкен аныяктарның аразынга бот-боттарын билишпейн, артыктажы бээр эпчок чүүлдер турбазы-биле «касса» деп акша-хөреңги салыр хемчегден ойталааш, ооң орнунга келген аалчыларның аныяктарга сөңнээн белек-селектерин шыгжаар «тыва аптараны» ажыглаар. Чамдык таварылгада, күдээ оолга, келин кыска ба­йыр чедирииш­киннерин найыр-дой эгелээр мурнуу чарыында баш удур тускай номче киир бижиир азы видеокамерага бижидер аргаларын өөренип көөр. 
Чалаткан аалчыларны үр база шыланчыг кылдыр манадыр чоруктарны соксадыр. Чүгле чарлап каан, айыттынган үе-шагында куданы эгелээр база оран-саваны хөлезилээни дээш артык шак-үе дээш чарыгдалдарны көвүдедип, артык акша-хөреңги чарыгдаар чоруктарны болдурбас. 
Шупту 15 аңгы кезектен тургустунган дүрүмнүң эң кол-колун болгаш «Шын» солуннуң номчукчуларынга чугула деп санадыр чүүлдерни бөгүнгү номерде киирдивис. 
Бистиң корр.